Wykład Prawa Karnego Procesowego wyd. III, red. prof. Piotr Kruszyński

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.439 � 1 pkt 10 kpk.Od obrony niezbędnej odróżnić trzeba przymus adwokacki bądzradcowski, polegający na obowiązkowym zastępstwie strony przez ad�wokata lub radcę prawnego przy dokonywaniu konkretnych czynnościprocesowych.Przymus adwokacki - radcowski dotyczy nie tylko oska�rżonego, ale również pokrzywdzonego występującego w roli oskarży�ciela prywatnego, posiłkowego oraz powoda cywilnego.Nie odnosi sięon jedynie do prokuratora.203OskarżonyRatio legis omawianej instytucji sprowadza się do zapewnieniafachowości w przygotowaniu określonych pism procesowych.Przy�mus adwokacki - radcowski obejmuje następujące czynności: wnie�sienie przez pokrzywdzonego własnego aktu oskarżenia do sądu wtrybie art.55 � 1 kpk.- art.55 � 2 kpk.; apelacja od wyroku sąduokręgowego - art.446 � 1 kpk.; kasacja - art.526 � 2 kpk.; wniosek owznowienie postępowania - art.545 � 2 kpk.Obrona z urzędu, czyli wyznaczona przez sąd, występuje wdwóch sytuacjach.Sąd przyznaje oskarżonemu obrońcę z urzędu obli�gatoryjnie, jeżeli zachodzi przypadek obrony niezbędnej, a oskarżonynie ma obrońcy z wyboru, zaś fakultatywnie, w trybie art.78 � 1 kpk.,jeżeli nie zachodzi wprawdzie przypadek obrony niezbędnej, aleoskarżony w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieśćkosztów obrony, bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie irodziny.Sąd może w tej drugiej sytuacji cofnąć wyznaczenie obrońcy,jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których gowyznaczono - art.78 � 2 kpk.Wyżej była mowa o przymusie adwokackim - radcowskim, obej�mującym m.in.apelację od wyroku sądu okręgowego, kasację orazwniosek o wznowienie postępowania.Jeżeli oskarżony ma obrońcę zwyboru i obrońca ów nie widzi podstaw do uruchomienia proceduryapelacyjnej, kasacyjnej bądz prowadzącej do wznowienia postępowa�nia, oskarżony może mu wtedy wypowiedzieć upoważnienie do obro�ny i zwrócić się do innego adwokata, względnie sam obrońca władnyjest rozwiązać stosunek obrończy.Sytuacja ulega komplikacji w przypadku obrony z urzędu, ponie�waż rozwiązanie stosunku obrończego nie wchodzi wówczas w grę.Kwestię tę, w odniesieniu do kasacji i wznowienia postępowania, re�guluje art.84 � 3 kpk.- obrońca wyznaczony z urzędu w postępowa�niu kasacyjnym lub w postępowaniu o wznowienie postępowania, po�winien sporządzić i podpisać kasację lub wniosek o wznowienie po�stępowania, albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził pod�staw do wniesienia kasacji lub złożenia wniosku o wznowienie postę�powania.Skoro ten przepis dotyczy tylko kasacji i wznowienia postę�powania, stąd a contrario - obrońca z urzędu musi wnieść, wbrew204Prawa oskarżonegowłasnemu sumieniu, apelację od wyroku sądu okręgowego, jeśli życzysobie tego oskarżony.Takie rozróżnienie (prawo obrońcy z urzędu do odmowy wniesie�nia kasacji lub złożenia wniosku o wznowienie postępowania orazobowiązek złożenia apelacji od wyroku sądu okręgowego), spowodo�wane jest tym, iż kasacja i wznowienie postępowania należą do środ�ków wzruszania prawomocnych orzeczeń, natomiast apelację wnosisię od wyroku jeszcze nieprawomocnego.Zdaniem ustawodawcy niemożna zamykać oskarżonemu drogi do zwykłej kontroli odwoławczej,zaś instytucja przymusu adwokackiego nie wprowadza dodatkowejkontroli trafności wyroku sądu pierwszej instancji przez obrońcę, leczzapewnić ma jedynie prawidłowe sformułowanie pisma procesowego.Nie można iść jednak za daleko i żądać od obrońcy z urzędu, żebyuruchamiał nadzwyczajne środki zaskarżenia, atakując prawomocne,czyli nieodwołalne w zwykłym trybie rozstrzygnięcia, jeśli nie widzipo temu dostatecznych podstaw.Bardzo ważną gwarancją prawa do obrony jest zapewnienieoskarżonemu tymczasowo aresztowanemu swobodnych kontaktów zeswoim obrońcą.Do roku 1989 prokurator (aż do wyznaczenia czynności zamknię�cia postępowania przygotowawczego) mógł w ogóle odmówić podej�rzanemu widzenia z obrońcą.Po noweli z 1989 r.do dawnego kpk.mógł on jedynie zastrzec, że sam, lub osoba przez niego wskazana,będzie obecna przy rozmowie podejrzanego z obrońcą.W doktrynie postulowano, aby ograniczenie swobodnych kontak�tów adwokata z tymczasowo aresztowanym klientem dotyczyło jedy�nie początkowej fazy postępowania przygotowawczego, gdy trzebazabezpieczyć się przed jakimkolwiek, nawet nieświadomym ze strony4obrońcy, przekazywaniem informacji na zewnątrz.Z wielką satysfakcją odnotować należy, iż nowy kpk.wyszedłowym postulatom, naprzeciw.I tak - art.73 � 1 kpk.ustanawia zasadę - oskarżony tymczasowoaresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nie-4 P.Kruszyński: jw., s.161-165 i podana tam literatura.205Oskarżonyobecności innych osób oraz korespondencyjnie.Zgodnie z treścią art.73 � 2 kpk.prokurator w postępowaniu przygotowawczym może wszczególnie uzasadnionym przypadku zastrzec, że będzie przy rozmo�wie obecny sam lub osoba przez niego upoważniona, a także zastrzeckontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą - art.73 � 3 kpk.Zmocy art.73 � 4 kpk.zastrzeżenia, o których mowa w � 2 i 3, niemogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14.dni od dnia tym�czasowego aresztowania podejrzanego.Wydaje się, iż przy sprawnej pracy organów ścigania okresdwóch tygodni w pełni wystarczy, aby sprawdzić każde alibi podejrza�nego i uniknąć wszelkich nie kontrolowanych przecieków" informa�cji.3.Obowiązki oskarżonegoTrzeba zaznaczyć na wstępie, że oskarżony nie ma ani obowiązkudowodzenia swojej niewinności, ani tym bardziej dostarczania dowo�dów na swoją niekorzyść - art.74 � 1 kpk.%7łądanie bowiem od oskar�żonego, aby dowodził swojej niewinności, naruszałoby konstytucyjnązasadę domniemania niewinności (vide art.42 ust.3 Konstytucji RP iart.5 � 1 kpk.); natomiast zmuszanie go do przedstawiania niekorzyst�nych dla siebie dowodów godziłoby również w konstytucyjną zasadęprawa do obrony (art.42 ust.2 Konstytucji RP i art.6 kpk.).Zakaz zmuszania oskarżonego do obciążania samego siebie znanybył już prawnikom rzymskim.Oni to sformułowali słynną paremię: nemo se ipsum accusare tenetur".Dlatego nie wolno żądać od oskarżonego, aby dostarczał próbkiswego pisma czy głosu.Nie ma oczywiście żadnych przeszkód w do�browolnym dostarczeniu przez niego ww.dowodów.Art.74 � 2 kpk.wyraznie określa katalog czynności, jakim oskar�żony musi się poddać.Charakteryzują się one tym, iż nie wymagająjego czynnego współdziałania z organami procesowymi [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki