A. W. Nowak Podmiot, system, nowoczesnosc

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednostka działania nie musi być przynależna tylko podmioto-wi jednostkowemu (człowiekowi), może być wspólnotą, organiza-cją80.Dla Parsonsa kluczowe jest rozróżnienie poziomów: aktorai jego świadomości oraz poziomu systemu i jego wymogów.Dlatej teorii przejście od aktora jednostkowego do zbiorowego stano-wi mniejszy problem.Rozróżnienie pomiędzy konkretną, sytua-cyjną 81 motywacją aktora a jej motywacjami normatywnymi, tzn.społecznymi, służyło uwypukleniu wagi tych ostatnich.Parsonsdowartościowuje, a może nawet przewartościowuje społeczne tło,w jakim porusza się ludzka jednostka82.Jednakże w odróżnieniuod Heideggera i częściowo Foucaulta diagnoza nowoczesności nieoznacza ujęcia systemu jako nieróżnicowanej całości.Podmiot niewyczerpuje się też w pojedynczych jednostkach działania.Struk-tura ta, system osobowości integruje różne jednostki działania; za-razem występują w niej zależności, które nie dają jej (osobowości)sprowadzić jedynie do sumy jednostek działania (zgodnie z założe-niem, iż systemy mają własności emergentne).Człowiek jako czło-nek społeczeństwa, bazując na organizmie biologicznym i pewnychwłasnościach psychologicznych (osobowości), integruje zarazempodsystemy nowoczesnego społeczeństwa, które wyłoniły się w ra-mach jego dyferencjacji.Sam termin społeczeństwo jest obarczonypewną dwuznacznością.W jednym znaczeniu denotuje całość relacji,w których funkcjonuje człowiek wtedy społeczeństwo składa sięz podsystemów: kultury, społeczeństwa, osobowości i organizmu.W innym znaczeniu termin społeczny oznacza wymieniony powy-żej podsystem funkcjonalny nowoczesnego społeczeństwa.Jednostka jako podsystem osobowy jest naznaczona pewnądwuznacznością (zawieszona jest pomiędzy organizmem a społe-czeństwem).W teorii Parsonsa aktor, patrząc z analitycznego punktu widzenia,jest w pewnym stopniu krewnym ego z Freudowskiej psychologii:79R.Jung, Struktura działania społecznego.Ku czci Talcotta Parsonsa, Prakseolo-gia 1983, nr 4(105), s.231.80Ten aspekt teorii Parsonsa zostanie podjęty przez Amitaia Etzioniego w pracyThe Active Society.81R.Jung, Struktura działania społecznego& , dz.cyt., s.231 242.82D.H.Wrong, Przesocjalizowana koncepcja człowieka w socjologii współczesnej, [w:]E.Mokrzycki (wyb.), Kryzys i schizma.Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współ-czesnej, t.1, PIW, Warszawa 1984, s.44 70.2.Działający system74jest on oficerem, kierownikiem, który postrzega, ocenia i organizujedoświadczenie oraz kontroluje działania83.Parsons dokonuje jednakże znaczącej reinterpretacji dorobkupsychoanalitycznego, a właściwie jej radykalizacji.W swej interpre-tacji Freuda był on zależny od recepcji tej myśli na gruncie ame-rykańskim.Wprowadził modyfikację schematu84 według tak rozu-mianego Freuda.Parsons proponował, aby na nowo połączyć (reassociate) ego razemz super ego i podkreślić wspólny kulturowy aspekt symbolizmu.W jego interpretacji Freud niewystarczająco rozciągnął swe podsta-wowe analizy od internalizacji standardów moralnych do poznaw-czej ramy odniesienia dla relacji międzyosobowych85.Po modyfikacji Parsonsa zniknęły resztki dawnego pojęcia pod-miotu, którego rudymenty pozostawił Freud.Osobowość (w którejnie jesteśmy w stanie odróżnić już dłużej regulowanego interna-lizowanymi normami Nad-Ja od Ja ) jest miejscem zderzeniaowego porządku społecznego z organizmem zródłem popędów.Schemat ten jest widoczny także u Giddensa86, jednakże jego pro-pozycja idzie jeszcze dalej.Wykorzystuje on trójwarstwowy modelosobowości i modyfikuje go.W miejsce id, ego i superego propo-nuje własne kategorie: bezpieczeństwo ontologiczne, świadomośćpraktyczną i świadomość dyskursywną.W ten sposób socjologiapodmiotowości Giddensa jawi się jako kontynuacja stanowiska Par-sonsa, ono z kolei jako dziedzic ześrodkowanej na podmiocie wizjiFreuda.Ciekawym wątkiem, ale wykraczającym poza tę rozprawę,jest możliwość zastąpienia w teorii Parsonsa freudowskiego słow-nika przez słownik heideggerowski.Możliwość taka jest częściowozrealizowana przez Giddensa, który czerpie z obu autorów.Wpro-wadzenie ontologii fundamentalnej zamiast psychologii Freudapozwoliłoby nadać bardziej systemowy charakter koncepcji jed-nostkowego podmiotu.To z kolei odsyła do trudnych związków so-cjologii fenomenologicznej z koncepcją Heideggera.Na możliwośćtakiej zamiany słowników , ale i na biograficzne powody brakuzainteresowania Heideggerem ze strony Parsonsa, wskazuje jegouczeń, Richard Jung87.83C.E.Devereux Jr., Parsons Sociological Theory, dz.cyt., s.21.84A.L.Baldwin, The Parsonian Theory of Personality, [w:] M.Black (ed.), The SocialTheories of Talcott Parsons, dz.cyt., s.153 191.85E.Kurzweil, Psychoanalysis as Macro-Micro Link, [w:] J.C.Alexander i in.(eds.),The Micro-Macro Link, University of California Press, Berkeley 1987, s.244.86A.Giddens, Nowoczesność i tożsamość& , dz.cyt.; R.Cichocki, Podmiotowośćw społeczeństwie, dz.cyt., s.99 100.87Jung Richard, Talcott Parsons, Vzpom�nky na osobnost a �vahy o d�le, [w:] J.`ubrt(ed.), Talcott Parsons a jeho pY�nos soudob� sociologick� teorii, Karolinum, Praha 2006,2.3.Podmiotowość a system społeczny w teorii Parsonsa75Jednostka (u wczesnego Parsonsa) jest z zewnątrz określana przezinternalizowany przez nią porządek społeczny zderzony z we-wnętrznym światem popędów.Ukoronowaniem konstrukcji jestpodsystem kultury, który stanowi podstawowy element odpowie-dzialny za porządek normatywny (internalizowany przez podmiot).Zamyka ona czteroczłonowy schemat, stanowi zwieńczenie sche-matu systemu społecznego.W schemacie kultura społeczeństwoosobowość organizm mamy do czynienia z dwoma przeciwbież-nymi kierunkami determinacji.Od strony organizmu, od dołu , todostarczaniem energii potrzebnej do funkcjonowania systemu.Odstrony kultury, od góry , to determinacja normatywna.Ponownieuwidacznia się paralela ze schematem Hobbesa.Relacje społeczne,które określane są przez role społeczne pełnione przez jednostkędziałającą, wymagają struktur, które trwają przez określony czas88.W systemie Parsonsa trudno jednak znalezć jasne rozróżnienie po-między osobowością a rolą społeczną.O ile Parsons, który przy okazji powołuje się na G.H [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki