[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Istota i charakterpolskiej demonologii ludowejW polskiej literaturze etnograficznej i częściowo religioznawczej XIX i XX w.zarysowany został bogaty irównocześnie dość kontrowersyjny obraz wyobrażeń demonicznych funkcjonujących w kulturze duchowejnaszego ludu, jak również i innych ludów słowiańskich (zwłaszcza białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego).Do szczególnej refleksji pobudza natomiast fakt, iż ogólne zarysy tego obrazu, jak też poszczególne jegofragmenty w bardzo znacznym stopniu odbiegają (a niekiedy są wręcz przeciwstawne) od demonologiichrześcijańskiej, obrazu propagowanego na ziemiach polskich przez wiele wieków.Rodzi się wobec tegopytanie, jaka jest istota tego zjawiska? Odpowiedzi na dane pytanie poszukiwać należy przede wszystkim wsamym procesie kształtowania się i rozwoju kultury ludu polskiego, jak również w relacjach zachodzącychmiędzy tą kulturą a procesami chrystianizacji naszego kraju.Przypuszczalnie na przecięciu się owych procesówtkwią determi-36nanty określonych wyobrażeń demonicznych ukształtowanych w naszej kulturze ludowej.Ukształtowanie się specyficznego modelu demonologii ludowej miało dość ścisły związek z faktem wkroczeniachrześcijaństwa na ziemie polskie.Wielu historyków i badaczy naszej kultury ludowej (np.Al.Bruckner, J.S.Bystroń, S.Czarnowski) zwracało uwagę na zjawisko utrzymywania się w niej szeregu rudymentów dawnychwierzeń słowiańskich.Na zaistnienie tegoż zjawiska wpływało kilka czynników, a zwłaszcza:1.Siła tradycji dawnych wierzeń, stanowiących zasadniczą barierę dla dążeń chrześcijaństwa zmierzających doich likwidacji oraz usunięcia z życia rodzinnego i społecznego.2.Ludowy charakter dawnych wierzeń (pojmowanych w płaszczyznie ówczesnego układu sił społecznych),który wzmacniał ich przeciwstawność wobec chrześcijaństwa jako religii warstw panujących.3.Prosty i nieskomplikowany system dawnych wierzeń, łatwiejszy do zrozumienia przez lud niż zawiłedogmaty chrześcijańskie (np.pojęcie Boga w trzech osobach, grzechu pierworodnego czy sądu ostatecznego).Procesy chrystianizacji ziem polskich, podobnie jak to miało miejsce w przypadku innych ludów słowiańskich,realizowane były z jednej strony przez zwalczanie dawnych wierzeń, a z drugiej strony przez stopniową asymi-lację niektórych ich wątków przez chrześcijaństwo.Asymilacja była koniecznym rezultatem długotrwałej walkitoczonej przez chrześcijaństwo z tradycyjną kulturą ludową, w której łonie znalazły bezpieczne schronieniedawne wierzenia słowiańskie.Cały ten krąg dawnych wierzeń stanowił w kulturze duchowej ludu polskiegopodstawowy trzon dla nowo tworzonych ludowych wyobrażeń demonicznych, zasadniczo różnych odchrześcijańskich.Omawiając problemy genezy polskiej demonologii ludowej, zwrócić należy również uwagę i na inne zjawiska.Cała działalność misyjna prowadzona na ziemiach polskich w pierwszym okresie oparta była głównie na kadrzeduchowieństwa obcego pochodzenia (najczęściej byli to Niemcy i Włosi, a więc ludzie, dla których obca i16 niezrozumiała była kultura miejscowego ludu).W efekcie tej działalności dążono do ukształtowania, już wpierwszym okresie chrystanizacji, specyficznej wizji demonologii (a właściwie diabłologii) chrześcijańskiej napodstawie zwalczanych pogańskich wyobrażeń religijnych.Postacie dawnych bóstw i demonów zaczęto więcutożsamiać z istotami diabelskimi.Za pomocą tego zabiegu dążono przede wszystkim do deprecjonowaniadawnych wierzeń oraz do spopularyzowania wśród ludu zasad chrześcijańskiej wiary w piekło i moceszatańskie.Należy tu jednakże stwierdzić, iż w wiekach pózniejszych analogiczne tendencje ujawniły się wwierzeniach ludowych, czego wyrazem stało się następnie włączenie postaci chrześcijańskiego diabła do kręguludowych wyobrażeń demonicznych.Na37konsekwencję tego zjawiska wskazywał A.Fischer pisząc: .diabły polskie dadzą się podzielić na dwie grupy:na diabły, powstałe na tle nauki kościoła, średniowiecznych kazań i opowieści kościelnych, oraz na diabły,przekształcone z wierzeń o różnych dawnych demonach, zwłaszcza o duchach domowych, dobrych opiekunachgospodarstwa chłopskiego.Owe dwa typy diabłów wyróżnia doskonale sam lud nasz, mówiąc, że są diabłypiekielne i ziemskie pokuśniki, czające się po drogach i lasach" ( Lud Polski", s.155).Przeszczepiona na grunt polski ideologia chrześcijańska zawierała w swoich treściach różnorodne wątkiwierzeniowe, jakie przeniknęły do niej podczas uprzednio prowadzonych działań misyjnych wśród innych ludóweuropejskich [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl przylepto3.keep.pl
.Istota i charakterpolskiej demonologii ludowejW polskiej literaturze etnograficznej i częściowo religioznawczej XIX i XX w.zarysowany został bogaty irównocześnie dość kontrowersyjny obraz wyobrażeń demonicznych funkcjonujących w kulturze duchowejnaszego ludu, jak również i innych ludów słowiańskich (zwłaszcza białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego).Do szczególnej refleksji pobudza natomiast fakt, iż ogólne zarysy tego obrazu, jak też poszczególne jegofragmenty w bardzo znacznym stopniu odbiegają (a niekiedy są wręcz przeciwstawne) od demonologiichrześcijańskiej, obrazu propagowanego na ziemiach polskich przez wiele wieków.Rodzi się wobec tegopytanie, jaka jest istota tego zjawiska? Odpowiedzi na dane pytanie poszukiwać należy przede wszystkim wsamym procesie kształtowania się i rozwoju kultury ludu polskiego, jak również w relacjach zachodzącychmiędzy tą kulturą a procesami chrystianizacji naszego kraju.Przypuszczalnie na przecięciu się owych procesówtkwią determi-36nanty określonych wyobrażeń demonicznych ukształtowanych w naszej kulturze ludowej.Ukształtowanie się specyficznego modelu demonologii ludowej miało dość ścisły związek z faktem wkroczeniachrześcijaństwa na ziemie polskie.Wielu historyków i badaczy naszej kultury ludowej (np.Al.Bruckner, J.S.Bystroń, S.Czarnowski) zwracało uwagę na zjawisko utrzymywania się w niej szeregu rudymentów dawnychwierzeń słowiańskich.Na zaistnienie tegoż zjawiska wpływało kilka czynników, a zwłaszcza:1.Siła tradycji dawnych wierzeń, stanowiących zasadniczą barierę dla dążeń chrześcijaństwa zmierzających doich likwidacji oraz usunięcia z życia rodzinnego i społecznego.2.Ludowy charakter dawnych wierzeń (pojmowanych w płaszczyznie ówczesnego układu sił społecznych),który wzmacniał ich przeciwstawność wobec chrześcijaństwa jako religii warstw panujących.3.Prosty i nieskomplikowany system dawnych wierzeń, łatwiejszy do zrozumienia przez lud niż zawiłedogmaty chrześcijańskie (np.pojęcie Boga w trzech osobach, grzechu pierworodnego czy sądu ostatecznego).Procesy chrystianizacji ziem polskich, podobnie jak to miało miejsce w przypadku innych ludów słowiańskich,realizowane były z jednej strony przez zwalczanie dawnych wierzeń, a z drugiej strony przez stopniową asymi-lację niektórych ich wątków przez chrześcijaństwo.Asymilacja była koniecznym rezultatem długotrwałej walkitoczonej przez chrześcijaństwo z tradycyjną kulturą ludową, w której łonie znalazły bezpieczne schronieniedawne wierzenia słowiańskie.Cały ten krąg dawnych wierzeń stanowił w kulturze duchowej ludu polskiegopodstawowy trzon dla nowo tworzonych ludowych wyobrażeń demonicznych, zasadniczo różnych odchrześcijańskich.Omawiając problemy genezy polskiej demonologii ludowej, zwrócić należy również uwagę i na inne zjawiska.Cała działalność misyjna prowadzona na ziemiach polskich w pierwszym okresie oparta była głównie na kadrzeduchowieństwa obcego pochodzenia (najczęściej byli to Niemcy i Włosi, a więc ludzie, dla których obca i16 niezrozumiała była kultura miejscowego ludu).W efekcie tej działalności dążono do ukształtowania, już wpierwszym okresie chrystanizacji, specyficznej wizji demonologii (a właściwie diabłologii) chrześcijańskiej napodstawie zwalczanych pogańskich wyobrażeń religijnych.Postacie dawnych bóstw i demonów zaczęto więcutożsamiać z istotami diabelskimi.Za pomocą tego zabiegu dążono przede wszystkim do deprecjonowaniadawnych wierzeń oraz do spopularyzowania wśród ludu zasad chrześcijańskiej wiary w piekło i moceszatańskie.Należy tu jednakże stwierdzić, iż w wiekach pózniejszych analogiczne tendencje ujawniły się wwierzeniach ludowych, czego wyrazem stało się następnie włączenie postaci chrześcijańskiego diabła do kręguludowych wyobrażeń demonicznych.Na37konsekwencję tego zjawiska wskazywał A.Fischer pisząc: .diabły polskie dadzą się podzielić na dwie grupy:na diabły, powstałe na tle nauki kościoła, średniowiecznych kazań i opowieści kościelnych, oraz na diabły,przekształcone z wierzeń o różnych dawnych demonach, zwłaszcza o duchach domowych, dobrych opiekunachgospodarstwa chłopskiego.Owe dwa typy diabłów wyróżnia doskonale sam lud nasz, mówiąc, że są diabłypiekielne i ziemskie pokuśniki, czające się po drogach i lasach" ( Lud Polski", s.155).Przeszczepiona na grunt polski ideologia chrześcijańska zawierała w swoich treściach różnorodne wątkiwierzeniowe, jakie przeniknęły do niej podczas uprzednio prowadzonych działań misyjnych wśród innych ludóweuropejskich [ Pobierz całość w formacie PDF ]