Stanislaw Brzozowski Legenda

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Psychika nowoczesnego człowieka,stwarzającego własnym wysiłkiem kulturę materialną, utrzymującegosię własną wolą na jej poziomie, jest jedyną pewną podstawą dlawszystkich innych naszych psychicznych upodobań i wartości kultu-ralnych.Tylko to ostoi się jako trwały fundament w duszy narodowej,co zostanie przez nią wplecione, wpojone raz na zawsze w ten zwycię-ski typ ludzkiego istnienia.Nasze subiektywne ja wtedy tylko pozosta-je sobie wierne, gdy czuje się sprawcą świata, w jakim żyje, gdy popodzwignięciu tego świata, po dokonaniu tego dzieła kocha w sobieto, co kochało uprzednio.Wtedy miłość staje się naprawdę twórczyniąwłasnej rzeczywistości, irracjonalna tożsamość samowoli zostaje za-NASK IFP UGZe zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG161chowana.Ku głębinom życia trzeba iść i z ich mrocznego czucia, z te-go skłębienia wytężeń, w którym człowiek styka się bezpośrednio zeświatem, uderza weń jako siła w siłę wydobyć się z własną wiernąsobie duszą: to właśnie znaczy tworzyć, zachowywać własne ja.Tentylko ma prawo mówić o sobie ja, kto swój irracjonalny pęd ku sobieumie przeprowadzić poprzez mroczny świat siły, wykuć zeń zwycięskiposąg swojej duszy, ostać się wobec nacierającego zewsząd chaosu.Ten twardy glob nie jest macierzystym duchem gotowym przyjąć,wcielić naszą duszę nie, to jest uczłowieczony już, ułagodzony obrazbezwzględnej obcości.Widziana, poznana rzeczywistość jest już doko-nanym, zbiorowym dziełem ludzkości.Chcecie istnieć, stwórzcie z du-szy swej moc, zdolną trwać w tej rzeczywistości.Wydaje się wam su-rową i bezwzględną: strzeżcie się gardzić nią; zbiorowa praca ludzkastoi tu przed wami, jeżeli dacie jej tylko waszą wzgardę ona pomimoto istnieć nie przestanie, gdy nie przestaną istnieć pracowici, mężni,wytrwali.Strzeżcie się widzieć w niej bóstwo, które za was pracy do-kona.Istotnie będzie trwała ta rzeczywistość i bez was, ale będzie wsamej rzeczy obcą wam; to, co jest wasze, najbardziej wasze, waszejistocie tylko właściwe, nie wniknie w nią, jeżeli nie zdołacie wpro-wadzić duszy waszej w to spiżowe ciało: jeżeli wy nie uczynicie tego,nie zatroska się o to nikt.Kto chce być cieniem, jak cień przeminie.Ależyciem włada tylko ten, kto umie rozkazywać jego siłom, stawać sięsilą.Tak.Kto się urodził i wychował w jakimś narodzie, nie zdoła jużsamego siebie twórczo przeżyć poza nim, albo ocali w nim duszę wła-sną, lub zniknie.Ale naród sam nie jest wielkim, z konieczności zwy-cięskim fatalizmem.Ma stać się siłą, lub nie będzie go.Polska musi sięstać zwycięską, utrzymującą się o własnej mocy rzeczywistością, musisamą siebie w tej postaci poznać, zrozumieć, ukochać, inaczej życiemyślowe nie będzie organem narodowego zwycięstwa.Kto nie jest wstanie duszy swojej przekuć w jakiś kształt zdolnej trwać w nowocze-snym świecie i stwarzać ten świat siły, niechaj pamięta, że słabośćmoże istnieć jako pomyłka, ale słabość dobrowolna, słabość jako ideał,bezżyciowość jako cel życia są wrogiem i przeszkodą.Zbyt wieluchce szukać prawdy jako czegoś, co może istnieć bez siły, wbrew sile.Kto nie ma w sobie żadnej siły, dla tego każda prawda stanie się osła-niającym niemoc kłamstwem.Siła jest tą cząstką życia, którą władamy,kto nie miałby w sobie żadnej siły, nie mógłby żyć.%7łyje się nie tym, cosię myśli, nie bezsilną prawdą, lecz tworzeniem siły.Nie ma w ogóleżadnej abstrakcyjnej, oddartej od siły prawdy.Marzenie o bezsilnej,NASK IFP UGZe zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG162nie potrzebującej siły prawdzie, zrodziło się w głowach retorów podbi-tych, upadających społeczeństw; i choć potem służyło nieraz jako po-krzepienie to jedynie mocą tych irracjonalnych instynktów, które doj-rzewały pod powłoką tego racjonalizmu. Romain Rolland całkiemsłusznie ukazuje nam w niemieckim idealizmie pierwszych dziesięcio-leci zeszłego wieku wielki akt zaufania zbiorowego instynktu do same-go siebie.W postaci idei konkretne Niemcy uczyły się kochać samesiebie, w tej szkole uczyły się ubóstwiać własną swą cierpliwą wolę.Jeżeli chcecie, możecie powiedzieć, że panteizm był tu logiczną formąbezczelnego samouosobienia.Tylko wyraz bezczelny nie powinientu być pojmowany jako obelga.Pojmuję go w tym znaczeniu, w jakimrozumiał go Fryderyk Schlegel nieoceniony, jedyny Schlegel! gdypisał o wytwornym cynizmie Lessinga, gdy mówił, że właściwie całynaród rzymski wraz ze swym senatem, cezarami, imperatorami byłjednym wielkim cynikiem.W ogóle dla wyrażania konkretnych psy-chologicznych intuicji nadają się tylko wyrazy, z którymi wiążą sięnegatywne, etyczne i estetyczne odcienie. Wyrazy dodatnie są taknudne i wyświechtane przez głupotę jak nieśmiertelny biały koń Laf-ayette'a.Gdy ktoś nie dowierza samemu sobie, swej odwadze, swemu pę-dowi naprzód, swej sile mówić zaczyna o prawdzie.Trafny instynktpowodował Hebbla w jego nieufności do pisarzów mających za dewizę Vitam impendere vero! Ludzie zwyciężeni przez życie i chcący tozataić, ludzie o bankrutującym talencie, myśliciele nie wiedzący po comyślą wszyscy oni dążą do prawdy.Coś chorego czuje się tu, coś cochce zwyciężać, apelując do wspaniałomyślności, do tchórzliwego in-stynktu masy.Wille żur Schw�che wola słabości jak znakomicieformułuje to Irzykowski.%7łycia silnego, pełnego życia które panuje nad potężnym światem tego szuka każdy, kto czuje się jeszcze twórcą; siły szuka ale swo-jej siły.Siła istnieje dziś w myśli polskiej jako rzecz obca; a przecież istnie-je ona niezaprzeczalnie, musi istnieć w polskiej rzeczywistości i tojest jedyna nasza podstawa.Nie chcieć myśleć w kategorii siły, znaczyto właściwie nie myśleć.Nasza, posłuszna nam siła to jest właśnieostateczne kryterium prawa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki