[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Możnowładztwo litewskie opierało się ściślejszej unii; pod ich naciskiem odstąpiono od projektuogłoszenia Polski i Litwy jednem jednolitem państwem i zgodzono się na osobny rząd na Litwie.Szlachcie chodziło głównie o to, ażeby sejmy walne były wspólne, ażeby z pomocą posłów obopólnych,razem zebranych, złamać tem łatwiej przewagę możnowładztwa.Litewscy możnowładcy, wystąpiwszy zgwałtowną opozycją, użyli z razu za pozór kwestji przynależności Podlasia, Wołynia i Podola; od czasówKazimierza Jagiellończyka nie były załatwione wątpliwości, czy te kraje należą do Wielkiego Księstwalitewskiego, czy do królestwa polskiego.Nietrudno było pogodzić się w tej sprawie; nie brakłosposobów, żeby wybrnąć z trudności ku obopólnemu zadowoleniu, choćby przecinając na pół przedmiotsporu, ale wielcy panowie litewscy przeciągali sprawę umyślnie na trzech sejmach, aż w Lublinie 1569roku zerwali zupełnie rokowania z Polakami.Wtedy pozostali jednak na sejmie przedstawiciele Podlasia, Wołynia, Podola i Kijowszczyzny, czyli Ukrainy, i oświadczyli, że proszą, żeby ziemie ich wcielone byłybezpośrednio do królestwa polskiego.Zygmunt August zaraz na to przystał i jako władca litewskiegopaństwa krajów tych zrzekł się, a przyłączył je do Polski.W taki sposób granice Wielkiego Księstwalitewskiego zostały znacznie uszczuplone z woli posłów ukrainnych.Możnowładców litewskich przyjęto w domu z największem oburzeniem.Szlachta litewska gotową byłaiść przeciw nim przebojem i nietylko zawrzeć ściślejszą unję bez nich, ale wprost prosić za przykładempołudniowych ziem ruskich o proste wcielenie do Korony.Wrócili więc przerażeni możnowładcy doLublina i zawarli w końcu nową unję; ale ziem ukrainnych już Litwa nie odzyskała, bo nigdy do niejwrócić nie chciały.Mocą unji lubelskiej 1569 roku stanowiono, że Litwa i Korona (t.j.Polska właściwa i wcielone do niejco-dopiero ziemie ruskie) mają mieć po wieczne czasy wspólnego króla, wspólne sejmy walne, wspólnąmonetę; wspólną również politykę zagraniczną, a więc wspólne pokoje i wojny ale przy temwszystkiem osobnych ministrów, osobny skarb i osobne wojsko.Nie bardzo to licowało jedno z drugiem,zwłaszcza osobne wojska wobec wspólności wszelkich wojen.Byt to kompromis z możnowładztwem,zawarty dla spokoju i przyspieszenia sprawy.Zależało też na tem, żeby już nie było żadnych protestówprzeciwko unji ściślejszej.Współcześni byli przekonani, że układ ten, jak nie pierwszą był formą unji, tak też nie jest jeszczeostatnią i że kiedyś może niezadługo zawrze się unję znów nową, a jeszcze ściślejszą, i że w tejnastępnej unji będzie się można pozbyć ograniczeń, na które obecnie zgodzono się ze względu namożnowładztwo litewskie.Potomni mieli dalej tę unję lubelską udoskonalać.Niestety, nie stało się tak.Unja lubelska pozostała aż do końca w kształcie z roku 1569, chociaż potem wielce przestarzałym.Językiem urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego był ruski, lecz sejm walny wydawał sweuchwały, konstytucjami sejmowemi zwane, po polsku.Dwa razy uchwały Litwy tyczące spisano iogłoszono po rusku, w roku 1578 i 1581, a raz, mianowicie w roku 1588 ogłoszono je nawet całkiemodrębnie, nie razem z uchwałami tyczącemi Korony ale poza temi trzema wypadkami ogłaszanokonstytucje Litwy dotyczące zawsze równocześnie z koronnemi w języku polskim, chociaż częstokroć wosobnych tytułach", t.j.ustępach konstytucyj.Od roku 1661 wyodrębniano potem zawsze już uchwałytyczące samej tylko Litwy w osobny dział.Nigdy atoli nie dzielono obrad ni obradujących na Koronę iLitwę; zawsze wszyscy głosowali nad wszystkiem.Litwini decydowali o koronnych sprawach,Koroniarze o litewskich jednakowo.Sejmiki przedsejmowe trwały w Koronie zazwyczaj jeden dzień; na Litwie przeciągały się dłużej.Sejmgrodzieński zimą roku 1566 na 67, ogranicza czas sejmikowania do dni trzech, ale potem w t.zw.trzecimstatucie litewskim przydano im jeszcze dzień czwarty.Ponieważ sejm lubelski 1569 podzielił Rzpltę całą na trzy wielkie prowincje"; Małopolskę (wraz zwojewództwami południowo-wschodniemi ruskiemi), Wielkopolskę i Litwę, więc marszałka sejmowegowybierano kolejno, tak, iż co trzeci sejm bywał z posłów litewskich.Pod względem politycznym nie można polskiemu ustrojowi sejmowemu nic zarzucić.Było towprowadzeniem tego, co pózniej zwało się w całej Europie rządami konstytucyjnemi, monarchjąograniczoną.Pod względem społecznym był jeszcze niedostatecznym, bo wymagał uzupełnieniapowołaniem do udziału w sprawach publicznych całego mieszczaństwa i ludu wiejskiego.Tylko Kraków,Lwów i Poznań miały prawo wysyłania posłów na sejm walny, a i tak nie kwapiły się korzystać z tegoprawa.Lud pozostawał poza organizacją państwową.Uzupełnienie ustroju państwowego, rozszerzeniezasady demokratycznej na inne warstwy społeczne było rzeczą przyszłości.Zależeć to musiało od tego,czy te inne warstwy będą się garnąć do życia publicznego, czy zechcą zajmować się sprawami państwa,czy też pozostanie im to obojętnem, co się dzieje w państwie i z państwem.To zaś miało zależeć przedewszystkiem od dobrobytu tych warstw.Dalszy rozwój stosunków politycznych i społecznych wPolsce miał zależeć od rozwoju stosunków ekonomicznych, od tego, czy Polska będzie się w następnychpokoleniach bogacić coraz bardziej, czy też ubożeć.Niestety, Polska zaczęła ubożeć, a potem stała siękrajem wielce ubogim [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl przylepto3.keep.pl
.Możnowładztwo litewskie opierało się ściślejszej unii; pod ich naciskiem odstąpiono od projektuogłoszenia Polski i Litwy jednem jednolitem państwem i zgodzono się na osobny rząd na Litwie.Szlachcie chodziło głównie o to, ażeby sejmy walne były wspólne, ażeby z pomocą posłów obopólnych,razem zebranych, złamać tem łatwiej przewagę możnowładztwa.Litewscy możnowładcy, wystąpiwszy zgwałtowną opozycją, użyli z razu za pozór kwestji przynależności Podlasia, Wołynia i Podola; od czasówKazimierza Jagiellończyka nie były załatwione wątpliwości, czy te kraje należą do Wielkiego Księstwalitewskiego, czy do królestwa polskiego.Nietrudno było pogodzić się w tej sprawie; nie brakłosposobów, żeby wybrnąć z trudności ku obopólnemu zadowoleniu, choćby przecinając na pół przedmiotsporu, ale wielcy panowie litewscy przeciągali sprawę umyślnie na trzech sejmach, aż w Lublinie 1569roku zerwali zupełnie rokowania z Polakami.Wtedy pozostali jednak na sejmie przedstawiciele Podlasia, Wołynia, Podola i Kijowszczyzny, czyli Ukrainy, i oświadczyli, że proszą, żeby ziemie ich wcielone byłybezpośrednio do królestwa polskiego.Zygmunt August zaraz na to przystał i jako władca litewskiegopaństwa krajów tych zrzekł się, a przyłączył je do Polski.W taki sposób granice Wielkiego Księstwalitewskiego zostały znacznie uszczuplone z woli posłów ukrainnych.Możnowładców litewskich przyjęto w domu z największem oburzeniem.Szlachta litewska gotową byłaiść przeciw nim przebojem i nietylko zawrzeć ściślejszą unję bez nich, ale wprost prosić za przykładempołudniowych ziem ruskich o proste wcielenie do Korony.Wrócili więc przerażeni możnowładcy doLublina i zawarli w końcu nową unję; ale ziem ukrainnych już Litwa nie odzyskała, bo nigdy do niejwrócić nie chciały.Mocą unji lubelskiej 1569 roku stanowiono, że Litwa i Korona (t.j.Polska właściwa i wcielone do niejco-dopiero ziemie ruskie) mają mieć po wieczne czasy wspólnego króla, wspólne sejmy walne, wspólnąmonetę; wspólną również politykę zagraniczną, a więc wspólne pokoje i wojny ale przy temwszystkiem osobnych ministrów, osobny skarb i osobne wojsko.Nie bardzo to licowało jedno z drugiem,zwłaszcza osobne wojska wobec wspólności wszelkich wojen.Byt to kompromis z możnowładztwem,zawarty dla spokoju i przyspieszenia sprawy.Zależało też na tem, żeby już nie było żadnych protestówprzeciwko unji ściślejszej.Współcześni byli przekonani, że układ ten, jak nie pierwszą był formą unji, tak też nie jest jeszczeostatnią i że kiedyś może niezadługo zawrze się unję znów nową, a jeszcze ściślejszą, i że w tejnastępnej unji będzie się można pozbyć ograniczeń, na które obecnie zgodzono się ze względu namożnowładztwo litewskie.Potomni mieli dalej tę unję lubelską udoskonalać.Niestety, nie stało się tak.Unja lubelska pozostała aż do końca w kształcie z roku 1569, chociaż potem wielce przestarzałym.Językiem urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego był ruski, lecz sejm walny wydawał sweuchwały, konstytucjami sejmowemi zwane, po polsku.Dwa razy uchwały Litwy tyczące spisano iogłoszono po rusku, w roku 1578 i 1581, a raz, mianowicie w roku 1588 ogłoszono je nawet całkiemodrębnie, nie razem z uchwałami tyczącemi Korony ale poza temi trzema wypadkami ogłaszanokonstytucje Litwy dotyczące zawsze równocześnie z koronnemi w języku polskim, chociaż częstokroć wosobnych tytułach", t.j.ustępach konstytucyj.Od roku 1661 wyodrębniano potem zawsze już uchwałytyczące samej tylko Litwy w osobny dział.Nigdy atoli nie dzielono obrad ni obradujących na Koronę iLitwę; zawsze wszyscy głosowali nad wszystkiem.Litwini decydowali o koronnych sprawach,Koroniarze o litewskich jednakowo.Sejmiki przedsejmowe trwały w Koronie zazwyczaj jeden dzień; na Litwie przeciągały się dłużej.Sejmgrodzieński zimą roku 1566 na 67, ogranicza czas sejmikowania do dni trzech, ale potem w t.zw.trzecimstatucie litewskim przydano im jeszcze dzień czwarty.Ponieważ sejm lubelski 1569 podzielił Rzpltę całą na trzy wielkie prowincje"; Małopolskę (wraz zwojewództwami południowo-wschodniemi ruskiemi), Wielkopolskę i Litwę, więc marszałka sejmowegowybierano kolejno, tak, iż co trzeci sejm bywał z posłów litewskich.Pod względem politycznym nie można polskiemu ustrojowi sejmowemu nic zarzucić.Było towprowadzeniem tego, co pózniej zwało się w całej Europie rządami konstytucyjnemi, monarchjąograniczoną.Pod względem społecznym był jeszcze niedostatecznym, bo wymagał uzupełnieniapowołaniem do udziału w sprawach publicznych całego mieszczaństwa i ludu wiejskiego.Tylko Kraków,Lwów i Poznań miały prawo wysyłania posłów na sejm walny, a i tak nie kwapiły się korzystać z tegoprawa.Lud pozostawał poza organizacją państwową.Uzupełnienie ustroju państwowego, rozszerzeniezasady demokratycznej na inne warstwy społeczne było rzeczą przyszłości.Zależeć to musiało od tego,czy te inne warstwy będą się garnąć do życia publicznego, czy zechcą zajmować się sprawami państwa,czy też pozostanie im to obojętnem, co się dzieje w państwie i z państwem.To zaś miało zależeć przedewszystkiem od dobrobytu tych warstw.Dalszy rozwój stosunków politycznych i społecznych wPolsce miał zależeć od rozwoju stosunków ekonomicznych, od tego, czy Polska będzie się w następnychpokoleniach bogacić coraz bardziej, czy też ubożeć.Niestety, Polska zaczęła ubożeć, a potem stała siękrajem wielce ubogim [ Pobierz całość w formacie PDF ]