Miłosz Kłobukowski. Archetyp ofiary w literaturze polskiego romantyzmu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jest to psotna postać cechująca się opozycyjnością, przeciwstawnością natury.Trickster jestposłańcem bogów, pośrednikiem między światem ludzi a sferą niebiańską.Jego przeszka-dzające i złośliwe często działania motywują bohaterów do czynu i samodoskonalenia.Tri-ckster to symbol uniwersalny wyrażający rolę nieświadomości w życiu ludzkim, stanowi onzarazem według Zenona Waldemara Dudka archetyp kulturowy , na który składają sięwłaściwości archetypów Cienia i starego mędrca.Zob.Z.W.Dudek, Symbolika Tricksteraa duchowość chrześcijańska, Albo albo 1998, nr 4 1999, nr 1-4: Trickster.Zabawa, sztu-ka, mądrość, s.9 19; tegoż, Wymiary i funkcje figury Trickstera, tamże, s.35 41.Zob.takżeM.Sznajderman, Błazen.Maski i metafory, Gdańsk 2000, s.25 39.10 Zob., J.Campbell, Bohater o tysiącu twarzy, s.218 219; E.Mieletyński, Poetykamitu, s.226 239.11 Zob.C.G.Jung, Archetypy i symbole.Pisma wybrane, wybrał, przeł.i wstępem po-przedził J.Prokopiuk, Warszawa 1993, s.68 71.Aspekt antropologiczny 109tu szaman miał mieć kontakt��.Sytuacja ta wyraża również symboliczniepierwsze przeobrażenie bohatera, który pali za sobą mosty , rezygnuje z do-tychczasowego życia i godzi się podążać dalej w głąb świata podziemne-go, zapłaciwszy za to cenę wysoką, jaką jest rezygnacja z własnego statusuontycznego.Wstąpienie do świata ciemności, przypominającego nieodkrytągłębię ludzkiej psyche jest przedstawione przez symbolikę akwatyczną, w for-mie podróży morskiej.Heros musi się przeprawić przez morze lub rzekę,aby dotrzeć do krainy umarłych.Motyw ten pojawia się przecież w bardzowielu przekazach kulturowych.Traktują o nim na przykład mity greckie,w których ciemności Erebu oddzielone są od świata żywych czterema rze-kami (Acheront, Styks, Kokytos, Lete).Spośród bohaterów mitycznychi literackich (takich jak chociażby bogini Inanna, Herakles, Orfeusz, Odys,Eneasz) zstępujących do krainy umarłych również król Itaki dotarł tam nawłasnym okręcie, korzystając ze wskazówek czarodziejki Kirke��.Dostaniesię do państwa podziemnego bywa także wyrażone przez metaforę pobytubohatera w brzuchu wielkiej ryby (casus Heraklesa i Jonasza).Po wydostaniu się z niego bohater musi przejść szereg prób, niebez-piecznych i bolesnych, w których powtórnie pomoże mu wysłannik transcen-dentnej siły wspierającej herosa.Okaże się także, iż te moce są mu przychylnenie bez przyczyny, ale dlatego, że jest on zaginionym wysoko urodzonymdzieckiem, dziedzicem tronu, synem boga.Krótko mówiąc, jego wcześniejszystan ontyczny, czy status społeczny, były nieadekwatne do jego autentycz-nej, ukrytej, nieuświadomionej wartości i mocy, jaką musi w sobie odnalezćprzez próby właśnie�.Centralnym momentem pobytu bohatera w świeciechtonicznym okazuje się ostateczna przemiana, jaką musi przejść inicjowany.Próby mają uwolnić zgromadzony w nim potencjał, który pozwoli zmierzyćsię ostatecznie z uosobieniami dwóch podstawowych archetypów wielkiejmatki lub starego mędrca� , przedstawianych najczęściej jako bogini, wróżka,czarodziejka oraz nieznany ojciec, król podziemnego świata.Bohater możew tej sytuacji wziąć udział w hierogamii, będącej figurą zaślubin nieba i ziemi,12 Zob.M.Eliade, Mity, sny i misteria, przeł.K.Kocjan, Warszawa 1999, s.91 122,239 256; tegoż, Sacrum i profanum, s.147 166.13 Zob.Homer, Odyseja, przeł.L.Siemieński, wstęp Z.Abramowiczówna, oprac.J.Aanowski, Wrocław 2003, Pieśń X, s.221, w.515 520.14 Boska moc zawsze była w bohaterze.Zob.J.Campbell, Bohater o tysiącu twarzy,s.40, 235 243.15 Zob.C.G.Jung, Archetypy i symbole, s.72 106.110 Rozdział 2słońca i księżyca, archetypowej niewiasty z mężczyzną lub pojednać się z oj-cem, który wcześniej mógł nie wiedzieć o jego istnieniu, miał wobec bohaterazłe zamiary albo wystawiał go na próbę.Oba te warianty rozwiązania sytu-acji konfliktu organizującego drogę prób wyrażają, co typowe dla semantykimitów, sens głębszy od literalnego.Są bowiem symbolizacjami osiągnięciastanu pełni, ostatecznej przemiany bohatera, który odkrywa całość swojej nie-uświadamianej dotychczas Jazni, akceptuje obrazy archetypowe i rozpoznajew nich część samego siebie, a więc odnajduje własną kondycję jako wpisanąw odwieczny porządek kosmiczny, nieprzerwany ciąg przemian i dążenia doform doskonalszych, nieprzerwany proces zdobywania samowiedzy w myśldelfickiej maksymy, głoszonej również przez Sokratesa: Poznaj samego sie-bie (gnóthi seautón, cognosce te ipsum).Zwięte małżeństwo i pojednanie z ojcemwyrażają ideę połączenia przeciwieństw (coincidentia oppositorum), zespoleniewewnętrzne bohatera i zaakceptowanie istnienia dążeń i sił przeciwnych dojego własnych oraz odnalezienie pełni Jazni i świata, pełni przez złączenieskrajności (kobiecość męskość, syn ojciec, matka ojciec) [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki