Orzeszkowa Eliza Nad Niemnem

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina! powoli wymówiła. Zbłądziłam.Pomiędzy tobą a tym, co powinno być najwyższą twoją miłością, nie zadzierzgnęłam dośćsilnych węzłów.Mówiłam ci wprawdzie o tej miłości zawsze, wiele.ale słowa, to widać siewnietrwały.Zbłądziłam.Ale dziecko moje.Tu białe ręce modlitewnym gestem na staniku żałobnej sukni splotła. Nie karz ty mnie za mój błąd mimowolny.o, mimowolny! bo myślałam, że czynię jaknajlepiej.Zamykałam cię w kryształowym pałacu i w dalekie światy wysyłałam, bo w myślimojej miałeś być gwiazdą pierwszej wielkości, nie zaś pospolitą świecą, wodzem, nieszeregowcem.Widać zbłądziłam, ale ty błąd mój popraw.Pomyśl, głęboko pomyśl nad krótkąhistorią swego ojca, którą znasz dobrze.Czy nie możesz z tego samego co on zródła czerpać siłę,męstwo, moralną wielkość? Twój ojciec, Zygmuncie, oprócz wielu innych rzeczy wielkichkochał ten sam lud, którym i ty otoczony jesteś, posiadał sztukę życia z nim, podnoszenia go,pocieszania, oświecania.Nagle umilkła.W zmroku, który zaczynał już pokój ten napełniać, usłyszała głos drwiący ipogardliwy, który jeden tylko wymówił wyraz: Bydło!O, Bóg niech będzie jej świadkiem, że pomimo wszystkich swoich instynktownych odraz iniedołężności nigdy tak nie myślała, nigdy na wielkie zbiorowisko ludzi, najbliższych jej wświecie ludzi, takiej obelgi, w najgłębszej nawet skrytości myśli swej nie rzuciła; że zbliżyć siędo tego zbiorowiska, przestawać z nim, pracować nad nim nie umiejąc sprzyjała mu serdecznie idla najnędzniejszej nawet istoty ludzkiej miała jeszcze życzliwość i choćby bierne współczucie.O, Bóg tylko jeden widział burzę przerażenia, którą w niej wzniecił ten jeden wyraz z obojętniewzgardliwych ust jej syna spadły, bo on tej burzy, która jej głos odebrała, ani kredowej bladościtwarz jej oblewać poczynającej nie spostrzegł i stając przed nią, jakby z milczenia jej chciałkorzystać, mówić zaczął:241 Bardzo dobrze rozumiem, o co kochanej mamie najwięcej idzie.I jakże nie rozumieć? Sokiziemi, chleb cierpienia, Chrystusowe szaty, lud.słowem.jak mówi stryj Benedykt, to.tamto!.Nigdy o tym mówić nie chciałem, ażeby kochanej mamy nie gniewać i nie martwić.Szanuję zresztą wszystkie uczucia i przekonania, szczególniej tak bezinteresowne, o, taknadzwyczajnie bezinteresowne! Ale teraz spostrzegam, że zachodzi konieczność szczeregorozmówienia się o tym przedmiocie.Otóż przykro mi to bardzo, j en suis d�sol�*, ale ja tychuczuć i przekonań nie podzielam.Tylko szaleńcy i krańcowi idealiści bronią do ostatka sprawabsolutnie przegranych.Ja także jestem idealistą, ale trzezwo na rzeczy patrzeć umiem i żadnychpod tym względem iluzji sobie nie robię.a nie mając żadnych iluzji, nie mam też ochotyskładać siebie w całopaleniu na ołtarzu widma.Proszę o przebaczenie, jeżeli mamy uczuciaczy wyobrażenia obrażam, ale rozumiem, doskonale rozumiem, że osoby starsze mogą zostawaćpod wpływem tradycji, osobistych wspomnień etc.My zaś, którzy za cudze iluzje pokutujemy,swoich już nie mamy.Kiedy bank został do szczętu rozbity, idzie się grać przy innym stole.Tyminnym stołem jest dla nas cywilizacja powszechna, europejska cywilizacja.Ja przynajmniejuważam się za syna cywilizacji, jej sokami wykarmiony zostałem, z nią przez tyle lat pobytumego za granicą zżyłem się, nic więc dziwnego, że bez niej już żyć nie mogę i że tutejsze sokituczą mi wprawdzie ciało w sposób.w sposób prawdziwie upokarzający, ale ducha nakarmićnie mogą.Słuchała, słuchała i może miała takie poczucie, jak gdyby ziemia spod stóp się jej usuwała, boobie jej dłonie mocno ściskały krawędz stołu. Boże! Boże! kilka razy z cicha wymówiła, a potem jedną rękę od stołu odrywając i kuoknu ją wyciągając, z trudem, zdławionym głosem zaczęła: Idz na mogiłę ojca, Zygmuncie, idz na mogiłę ojca! Może z niej.może tam. Mogiła! sarknął znowu mogiła! Już druga dziś osoba wyprawia mię na mogiłę! Ależ jaza mogiły bardzo dziękuję.przede mną życie, sława. Bez sławy, bez grobowca, przez wszystkich zapomniany, w kwiecie wieku i szczęścia zeświata strącony, twój ojciec.tam. Mój ojciec wybuchnął Zygmunt niech mi mama przebaczy.ale mój ojciec byłszaleńcem. Zygmuncie! zawołała, a głos jej dzwięczał zupełnie inaczej niż zwykle: przerazliwie jakośi groznie.Ale i on także miał w sobie trochę popędliwej krwi Korczyńskich, którą wzburzył niezłomnyopór matki. Szaleńcem! powtórzył bardzo szanownym zresztą,.ale do najwyższego stopniaszkodliwym. Boże! Boże! Boże! Tak, moja mamo.Niech mama mnie przebaczy, ale ja mam prawo mówić o tym, ja, którynie mogę zająć przynależnej mi w świecie pozycji, który nieraz w szczęśliwszych krajachczułem przybite do mego czoła piętno niższości, który o połowę uboższy jestem przez to, że mójojciec i jemu podobni. Wyjdz! wyjdz stąd! nagle głos z piersi wydobywając zawołała. Co najprędzej, o! conajprędzej.bo lękam się własnych ust.o!.Nie dokończyła, tylko z wysoko podniesioną głową i twarzą, której kredowa bladość w ramieczarnego czepka odbijała na tle zmierzchu, rozkazującym gestem wskazywała mu drzwi. Ależ pójdę! pójdę! z mamą o tych rzeczach rozmawiać niepodobna! Mogiły, złorzeczenia,tragedie! Co się tu dzieje! Co się tu dzieje! I o co? za co? dlaczego? Gdyby o tym gdzie indziejopowiadać, nikt by nawet nie zrozumiał i nie uwierzył!Wyszedł i po cichu drzwi za sobą zamknął.*J e n s u i s d � s o l � (franc.) jestem zmartwiony, martwi mnie to.242Są ludzie, którzy płakać umieją tylko nad mogiłami drogich sobie istot, czym zaś jest rozpacznad śmiercią uczuć i ideałów doznawana, nie wiedzą.Lecz ta wspaniała kobieta, która z twarząjak opłatek białą stała śród zmroku niby w kamienną kolumnę przemieniona, czuła teraz, że nadrodze jej życia i na dnie jej serca wznosi się druga mogiła, rozpaczniejsza jeszcze od pierwszej,bo nic już po sobie nie pozostawiająca.W tę drugą mogiłę kładły się na wieki i bezpowrotnie jążegnały najdroższe jej uczucia i nadzieje; rozkładała się w niej, niby ciało w retorcie śmierci namarną parę przerabiane, wiara jej w geniusz i w szlachetność syna.Wydało się jej nawet, żeczuje zapach trupa i że ten trup znajduje się w niej samej, zalega dno jej własnej piersi, którązdjęło śmiertelne zimno.Byłażby to agonia jej wielkiej miłości dla syna? Czyżby go kochaćprzestawała? Pierś jej stygła, jakby w niej zagasł jedyny płomień, który utrzymywał jej życie.Ona rozumiała, co tam gaśnie, i obie dłonie mocno przyciskała do serca, chcąc może zatrzymaćto, co z niego ulatywało [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki