[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dalszy zaś akt wynikający z ekstensji tej potrzeby stanowi tworzenie form fikcyjnychzjawisk, hipertrofia semiozy o charakterze autotelicznym.Mimetyczne funkcje były głównym przedmiotem socjologicznej analizy sztuki, którejzaczątki formowały się w XIX w.Do nich odnosiły się koncepcje pani de Stael, wczesnepomysły Chaslesa oraz pozytywistyczna teoria Hippolyte'a Taine'a (1911).Tendencje występujące u wszystkich tych autorów znalazły najpełniejszy wyraz w ujęciufrancuskiego pozytywisty.Charakteryzowało je wyjście od czynników społecznych ipsychospołecznych kształtujących twórcę, za którego pośrednictwem dzieło odbija zjawiskarzeczywistości.Według Taine'a w procesie tym uczestniczyły trzy podstawowe czynnikisprawcze: epoka historyczna, warunki środowiskowe i rasa, pojmowana w istocie raczej jakozespół cech charakteru narodowego niż jako czynnik biologiczny.Koncepcja Taine'a jest obciążona właściwym tej postaci pozytywizmu sztywnymschematyzmem, który znalezć można również w bardziej ogólnej teorii kultury lubcywilizacji Henry'ego T.Buckle'a wywierającej silny wpływ na sposób myślenia o kulturzetamtej epoki.Wydawać by się mogło, że ma ona już tylko historyczny charakter.Jednakpodobny schemat analizy odnajduje się u współczesnych socjologów.Przez tennajogólniejszy zarys rozumie się schemat zależności: społeczeństwo i kultura - jednostkatwórcza - dzieło sztuki.W swym najogólniejszym zarysie jest on niezbędną podstawąsocjologicznej interpretacji zjawisk sztuki.Charakter powiązań trzech wymienionychczłonów jest jednak tak skomplikowany, że wszelkie próby przedstawienia ich relacji wformie jednoznacznych zależności prowadzą do uproszczeń i wulgaryzacji.Próba teorii powieści Luciena Goldmanna (1964) stanowi współczesny przykład podobnejinterpretacji literatury, która mimo przyjęcia odmiennych filozoficznych i ideologicznychzałożeń dzieli z teorią Taine'a konsekwencje schematycznego i jednopłaszczyznowegotraktowania zjawisk artystycznych, a ponieważ jest w założeniu monistyczna, jej schematyzmuwidocznia się z większą jeszcze wyrazistością.Dziedziny kultury symbolicznej.Socjologia sztuki229Do wyjaśnienia genezy i charakteru powieści jako tworu kultury Goldmann stosował pojeciehomologii, tzn.odpowiedniości pomiędzy formą powieściową a formami życia społecznego.Formy, które zrodziły powieść, powstały według niego w indywidualistycznymspołeczeństwie uwarunkowanym przez produkcję rynkową.Ekonomiczną zasadę tegospołeczeństwa stanowi zastąpienie wartości użytkowej przez wartość wymienną wyrażoną wilościowej postaci pieniądza.W systemie tym działania ludzkie nie są więc regulowanebezpośrednim stosunkiem wobec wartości autentycznych, lecz odnoszą się do wartościpośrednich, zdegradowanych, ulegających fetyszyzacji.Dzieje się tak zaś nie tylko wdziedzinie ściśle ekonomicznej, lecz w całej sferze aksjologicznej.Przemiany form powieści odpowiadają ewolucji wymiany.Mimetyzm polega więc, wedługtej interpretacji, nie na prostym kopiowaniu rzeczywistości przez sztukę jako jej lustrzane odbicie, ale na odtworzeniu w sposób swoisty dla sfery artystycznej zasad organizacjispołeczeństwa.Sztuka uczestniczy w wytwarzaniu fałszywej świadomości stawiając wartościpośrednie, nieautentyczne, np.ponadhis-toryczny indywidualizm kapitalizmuwolnokonkurencyjnego w miejsce wartości społecznych, autentycznych, właściwych.Liczni krytycy Goldmanna, wytykający mu uproszczony ekonomizm, wskazywali, że jegointerpretacja nie jest postępem, lecz raczej cofnięciem się wstecz w stosunku do teoriipowieści Lukacsa, od której Goldmann wychodzi.Schematyzm Goldmanna przejawia sięjednak najdrastyczniej w ogólnym sformułowaniu koncepcji homologii.Natomiast w innychrozważaniach na temat literatury, w analizach Racine'a, Moliera, Pascala i jansenizmu,Malraux, stanowiących egzemplifikację jego teorii i literatury, Goldmann jest znacznie mniejschematyczny, ale też nie ściśle wierny spekulatywnemu stanowisku zawartemu w koncepcjipowieści.Odróżnia on tutaj przede wszystkim zabieg metodologiczny nazywanyinterpretacją, odnoszący się do samego tekstu, od wyjaśnienia polegającego na poszukiwaniuzwiązku tekstu z rzeczywistością.Intepretacja zmierza do wykrycia struktury badanegoprzedmiotu, wyjaśnienie zaś - do wskazania związku pomiędzy strukturą dzieła zrzeczywistością otaczającą, czyli ze społecznymi warunkami epoki życia twórcy, jego klasy,warstwy społecznej.Ujęcie to, określane jako strukturalizm genetyczny, zmierza dowskazania odpowiedniości dwóch struktur: dzieła i rzeczywistości [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl przylepto3.keep.pl
.Dalszy zaś akt wynikający z ekstensji tej potrzeby stanowi tworzenie form fikcyjnychzjawisk, hipertrofia semiozy o charakterze autotelicznym.Mimetyczne funkcje były głównym przedmiotem socjologicznej analizy sztuki, którejzaczątki formowały się w XIX w.Do nich odnosiły się koncepcje pani de Stael, wczesnepomysły Chaslesa oraz pozytywistyczna teoria Hippolyte'a Taine'a (1911).Tendencje występujące u wszystkich tych autorów znalazły najpełniejszy wyraz w ujęciufrancuskiego pozytywisty.Charakteryzowało je wyjście od czynników społecznych ipsychospołecznych kształtujących twórcę, za którego pośrednictwem dzieło odbija zjawiskarzeczywistości.Według Taine'a w procesie tym uczestniczyły trzy podstawowe czynnikisprawcze: epoka historyczna, warunki środowiskowe i rasa, pojmowana w istocie raczej jakozespół cech charakteru narodowego niż jako czynnik biologiczny.Koncepcja Taine'a jest obciążona właściwym tej postaci pozytywizmu sztywnymschematyzmem, który znalezć można również w bardziej ogólnej teorii kultury lubcywilizacji Henry'ego T.Buckle'a wywierającej silny wpływ na sposób myślenia o kulturzetamtej epoki.Wydawać by się mogło, że ma ona już tylko historyczny charakter.Jednakpodobny schemat analizy odnajduje się u współczesnych socjologów.Przez tennajogólniejszy zarys rozumie się schemat zależności: społeczeństwo i kultura - jednostkatwórcza - dzieło sztuki.W swym najogólniejszym zarysie jest on niezbędną podstawąsocjologicznej interpretacji zjawisk sztuki.Charakter powiązań trzech wymienionychczłonów jest jednak tak skomplikowany, że wszelkie próby przedstawienia ich relacji wformie jednoznacznych zależności prowadzą do uproszczeń i wulgaryzacji.Próba teorii powieści Luciena Goldmanna (1964) stanowi współczesny przykład podobnejinterpretacji literatury, która mimo przyjęcia odmiennych filozoficznych i ideologicznychzałożeń dzieli z teorią Taine'a konsekwencje schematycznego i jednopłaszczyznowegotraktowania zjawisk artystycznych, a ponieważ jest w założeniu monistyczna, jej schematyzmuwidocznia się z większą jeszcze wyrazistością.Dziedziny kultury symbolicznej.Socjologia sztuki229Do wyjaśnienia genezy i charakteru powieści jako tworu kultury Goldmann stosował pojeciehomologii, tzn.odpowiedniości pomiędzy formą powieściową a formami życia społecznego.Formy, które zrodziły powieść, powstały według niego w indywidualistycznymspołeczeństwie uwarunkowanym przez produkcję rynkową.Ekonomiczną zasadę tegospołeczeństwa stanowi zastąpienie wartości użytkowej przez wartość wymienną wyrażoną wilościowej postaci pieniądza.W systemie tym działania ludzkie nie są więc regulowanebezpośrednim stosunkiem wobec wartości autentycznych, lecz odnoszą się do wartościpośrednich, zdegradowanych, ulegających fetyszyzacji.Dzieje się tak zaś nie tylko wdziedzinie ściśle ekonomicznej, lecz w całej sferze aksjologicznej.Przemiany form powieści odpowiadają ewolucji wymiany.Mimetyzm polega więc, wedługtej interpretacji, nie na prostym kopiowaniu rzeczywistości przez sztukę jako jej lustrzane odbicie, ale na odtworzeniu w sposób swoisty dla sfery artystycznej zasad organizacjispołeczeństwa.Sztuka uczestniczy w wytwarzaniu fałszywej świadomości stawiając wartościpośrednie, nieautentyczne, np.ponadhis-toryczny indywidualizm kapitalizmuwolnokonkurencyjnego w miejsce wartości społecznych, autentycznych, właściwych.Liczni krytycy Goldmanna, wytykający mu uproszczony ekonomizm, wskazywali, że jegointerpretacja nie jest postępem, lecz raczej cofnięciem się wstecz w stosunku do teoriipowieści Lukacsa, od której Goldmann wychodzi.Schematyzm Goldmanna przejawia sięjednak najdrastyczniej w ogólnym sformułowaniu koncepcji homologii.Natomiast w innychrozważaniach na temat literatury, w analizach Racine'a, Moliera, Pascala i jansenizmu,Malraux, stanowiących egzemplifikację jego teorii i literatury, Goldmann jest znacznie mniejschematyczny, ale też nie ściśle wierny spekulatywnemu stanowisku zawartemu w koncepcjipowieści.Odróżnia on tutaj przede wszystkim zabieg metodologiczny nazywanyinterpretacją, odnoszący się do samego tekstu, od wyjaśnienia polegającego na poszukiwaniuzwiązku tekstu z rzeczywistością.Intepretacja zmierza do wykrycia struktury badanegoprzedmiotu, wyjaśnienie zaś - do wskazania związku pomiędzy strukturą dzieła zrzeczywistością otaczającą, czyli ze społecznymi warunkami epoki życia twórcy, jego klasy,warstwy społecznej.Ujęcie to, określane jako strukturalizm genetyczny, zmierza dowskazania odpowiedniości dwóch struktur: dzieła i rzeczywistości [ Pobierz całość w formacie PDF ]